Mostar -Gəziləcək Yerlər

Hırvat və Boşnak arasında döyüşdə sərhəd sərhədini təşkil edən aşağıdakı Hrvatskih Branitelja Bulvarı, bu gün Xorvatiya və Boşnak bölgələrini ayırır. Güllə çuxurları tamamilə bitdi (Hrvatskih Branitelja Bulevar). Bu küçədə gəzmək olduqca narahatdır. Zaten bir çox yürüyüş görmədim, bina xarabalığa çevrildi. Bəşəriyyətin kədərləndiyinə baxmayaraq, bu, Mostarda ziyarət yerləri arasındadır.

Şəhərdə gördüyüm parkların əksəriyyəti Yuqoslaviyanın döyüşündən sonra qəbiristanlığa çevrildi. Demək olar ki, heç bir boş yaşıl sahə yoxdur, hətta divarları kəsişdiyi kiçik üçbucaqlar qəbirlərdir. Mostar’ın səyahət qeydləri insanlara hüzn verir.

Bir Alman jurnalist çay boyunca sakin bir restoranda cigeritza’ya gəldi və şəhər, Bosniya-Herseqovina və Yuqoslaviya müharibəsi ilə bağlı fikirlərini bölüşdü. Almaniyada radio yayımında deyərdim. Osmanlı və Avstriya-Macarıstan dövründəki bəzi binalar döyüşlərdə iskeletlərə qayıdana qədər üç il bombardman edilərkən, yaxınlarda bərpa edilmiş və bəziləri hələ də zədələnmişdir. Mostar’a gedəcək yerlər arasında Osmanlı əsərləri var.

Müharibə zamanı

Müharibə zamanı məhv edildikdən qısa bir müddət sonra qısa bir asma körpü inşa edildi. Müharibədən sonra Britaniya qüvvələri çökmüş körpünün yerinə müvəqqəti bir dəmir körpü qurdu. Şəhər ətrafındakı digər körpülər məhv edilərkən, bu körpü çayın iki tərəfini birləşdirən yeganə quruluş kimi qaldı. Dünya Bankı, UNESCO, İtaliya, Türkiyə, Xorvatiya, Hollandiya, Avropa İnkişaf Bankı dəstəyi ilə Türk şirkəti ER-BU tərəfindən təmir edilən körpünün (Stari Most) orijinal daşlarını Macar ordusundan dalğıclar çay yatağından tapıb vinçlerle çıxardı.

Suda zədələnmiş daş, binada istifadə edilə bilməz olduğundan, əsl daşın çıxarıldığı bu gün bağlanmış olan daş ocağı bu iş üçün açılan və eyni daş ocağından çıxarılmış daşların tikilməsi üçün təkrar istifadə edilmişdir. Orijinal modelinə sadiq olan şirkət də körpünün təməlini gücləndirdi. Yuxarıdakı körpünün solunda Kujundziluk adlı tarixi bazar görürsünüz. 2004-cü ildə Stari Most adlanan bərpa edilmiş, yaxud yenidən tikilmiş körpü, icmalar arasında bir körpü qurma ümidi ilə açıldı. Bu hələ bölünmüş bir şəhərdir. Hırvatlar çayın qərb tərəfində və şərq tərəfində müsəlmanlar yaşayır, körpü üzərində bir incə zolaq və digər tərəf isə müsəlmanların nəzarətindədir. Hırvatlar və Boşnaklar ayrı yerlərdə yaşayır, ayrı-ayrı mağazalardan mağaza, ayrı kafelərə gedəcəklər. Müharibə əsnasında şəhərdən çıxmaq məcburiyyətində qalan serblər yenidən geri döndü.

1. Mostar Körpüsü

1993-cü ildə Bosniya və Herseqovina müharibəsi dövründə Xorvatiya artilleriya atəşi tərəfindən 427 ildir qurtarıldı. Bosniya müharibəsi müharibələrinin mühüm simvolu olan körpünün məhv edilməsi şəhərin tarixində böyük təsirə malikdir. Müharibədən sonra İngilislər tərəfindən müvəqqəti bir körpü inşa edildi. 1997-ci ildə TİKA, UNECSO və Dünya Bankı dəstəyi ilə əslində uyğun olaraq istehsalına təkrar başlanan körpü aralarında Türkiyənin də olduğu bir çox dövlətin nümayəndələri ilə 23 İyul 2004-ci ildə təkrar açılmışdır. Müharibə dövründə 2005-ci ildə Dünya İrs Siyahısına əlavə edilmiş körpünün bütün köklü körpünün şərq hissəsində yerləşən köhnə Köprü Muzeyində araşdırma aparmaq olar.

2. Karagöz Bey Məscidi

Mostar’daki ən mühüm məscidlərdən biri olan Karagöz Bey Məscidi (Caradoz Begova Dzamija) 1557-ci ildə tikilmişdir. Naxışlı qübbə və yüksək minaresi ilə tanınan bu gözəl iş Mimar Sinan tərəfindən hazırlanmışdır. 1992-ci ildə müharibədə tamamilə məhv olmasına baxmayaraq, yenidən tikilmiş və ibadət və ibadətdə açılmışdır. Şüşə içəri 13,4 x 13,4 metrdir. Məscidin yanında olan mədrəsə, Mostarın ən qədim ictimai kitabxanasında yerləşir.

3. Müslüm Bey Konak

Müslüm Bey Konağı, Mostar’daki ən gözəl Osmanlı dövründendir. Türk və dini motivləri birləşdirən tacirlər və torpaq sahibləri üçün tikilmişdir. Bu gün, hələ də yerləşdirmək üçün istifadə olunan bu obyekti ziyarət edə bilərsiniz.

4. Koski Mehmet Paşa Məscidi

Kosovanın ən böyük ikinci məscidi olan Koski Mehmet Paşa Məscidi, 1618-ci ildə tamamlandı. 12.4 x 12.4 metr ölçən Karagöz bəy məscidinə bənzəyir, ancaq bir az daha kiçikdir. Çay sahilində Köhnə körpünün 150 metr şimalında. Buradakı köhnə qəsəbə və minarəsi bənzər bir görünüşünə sahib. Bu məscid də döyüşdə zərər görmüşdü, lakin indi yenidən tikilmişdir.

5. Biscevica Evi

Türk Evi və ya Biscevica Evi (Biscevica Kuca) orijinal adıyla Türk dövrünün ən gözəl qorunan binalarından biridir. Kajtaz (Türk Evi) 18-ci əsrin sonlarına doğru inşa edilmişdir. Evin meraklı kişilərin gözündən qadınları qorumaq üçün hazırlanmış yüksək duvarlarla əhatə olunmuşdur. Burada kişilərdən qadınları ayıran xüsusi bir hissə var.

6. Qədim Körpü Muzeyi

Mostar turistik siyahımızda ən əhəmiyyətli muzeylərdən olan Köhnə Köprü Muzeyi, köhnə şəhər mərkəzində yerləşir. Muzey 2006-cı ildə Mostar körpüsünün orijinal tikintisinin ikinci ilini qeyd etmək üçün tikilmişdir. Muzeyin əsas tərkibi Tara qalasında yerləşir və üç ayrı hissədən ibarətdir. Tara Qülləsinin ilk hissəsi 2002-ci ildə bərpa zamanı tapılmış arxeoloji obyektləri ehtiva edir. Sərgilər körpüyə aid əsas tarixi hadisələrin informativ təsvirləri ilə təşkil olunur. Bu bölmənin beş pişiyi Mostar’ın panaromik görünüşü üstündə bir teras var. İkinci hissədə isə anbarın altındakı arxeoloji qalıqlar var. Köhnə körpünün təməlindən əvvəl daş körpü və iki taxta körpünün qalıqları. Son hissə, üçüncü hissə, “Köhnə Körpü”, zədələnmiş evlər və bərpa işlərinə həsr olunmuş fotoşəkillər olduğu “Labirent” adlanır. Audio – vizual materiallar və multimediya şəkilləri körpünün bina tarixini göstərir.

7. Tara Qalası

Neretvanın sol sahilinin şərq hissəsində yerləşən Tara qülləsi tarix boyunca barıt və sursat üçün qüllə kimi xidmət etmək üçün istifadə edilmişdir. 3 metr divarları olan Tara qülləsi 1878-ci ildə Avstriya və Macarıstanın işğalı ilə funksiyasını itirdi.

8. Saat Qülləsi

Tarixi bilinməyən tarixi qala (Sahat Kula) şəhərin tarixi binalarından biridir. 1636 metrlik sənədli filmin əvvəllər daha 3.5 metr kvadrat, hündürlüyü isə 15 metrdir. Fatimə Kadunun Sarıç tərəfindən qurulduğu bir mif var. Saat qülləsindəki 250 kiloqram zəng 1838-ci ildə Zadar tərəfindən və Xorvatiyadan gələn Herseqovina veteranı Ali Paşa Rizvanbegoviç tərəfindən tələb olundu. Avstriya – Macarıstan ələ keçirildiyi zaman qüllə hərbi məqsədlər üçün istifadə olunmasına baxmayaraq, 1981-ci ildə orijinal məqsədinə dönmüşdür.

9. Partizan Abidesi

Partizan Abidesi (Partizansko groblje u Mostaru), II Dünya Müharibəsində Mostar’ı müdafiə edərkən həyatını itirənlər üçün inşa edilmiş, şəhərdəki əhəmiyyətli ibadətxana qəbiristanlıqlarından biridir. Bunun xaricində, Bosna Herseqovina dövründə şəhid olan müxtəlif məscidlərin qəbiristanlıqlarında Bosniya və Herseqovinada olduğu kimi ölənlərin məzarlarını da görə bilərsiniz.

10. Mis bazarları

Neretva çayının sol tərəfində yerləşən Mis bazarları (Kujundziluk) şəhərin mühüm bir hissəsidir. Köhnə günlərdə misirlər, dərzəkçiləri və tannerləri olan bazarlar özünüzə və yaxınlarınıza bir şey satın ala biləcəyiniz suvenir mağazalarına ev sahibliyi edir.

11. Curved Bridge

Eğri Köprü (Bos: Kriva Cuprija Köprüsü) Mostar’da bir başqa önemli körpüdür. Bu, Neretva çayının mağarası olan Rabobolja çayını birləşdirir. Tikinti və arxitektura tarixi məlum deyil. Mostar körpüsünə bənzər körpü 8,56 metr enində və 4,15 metr yüksəklikdədir.

12. Hersek tarixi muzeyi

Miras Tarix Muzeyi, Mostar’daki bir mühüm bir muzeydir. Mostar tarixinin müxtəlif foto kolleksiyalarının göründüyü muzey də Tito’nın keçmiş xarici kosmik vəzifəsi olan kiçik sərgisidir. Muzeydə Köhnə Körpünün keçmiş tarixi də gözəl bir video ilə nümayiş etdirilir.

13. Katolik Katedrali

Mostarın müasir Katolik Kilsəsi 1980-ci illərdə Balinovada tikilmişdir. 1992-1995-ci illər müharibəsi zamanı kafedralın çatılarında və pəncərələrində rəsm əsərləri zədələnmişdi, indi isə bəzi kiçik dəyişikliklərlə yenidən işlənmişdir.