Budapeştin tarixi
Bu yazımda, Budapeşt-Vyana-Praqa səyahətinin zamanı qaldığım Macarıstanın gözəl paytaxtı Budapeşte’deki Osmanlı əsərlərini və Türk təsirlərini izah edəcəyəm. Osmanlı dövründə İstanbul, Bursa və Ədirnədən sonra ən çox sevilən şəhər olduğu üçün “Nazlı Budin” olaraq adlandırılan “Buda” ilə “Pest” və “Obuda” (Köhnə Buda) şəhərlərinin 1873-də birləşmələri ilə ibarət Budapeşt, Tuna Çayının ikiyə böldüyü bir şəhərdir. Macarıstan Kralı Sultan Süleyman Qanuni II. Lajos’u məğlub etdiyi Mohaç Döyüşü sonrası ələ keçirilən və “Budin” adı verilən Budapeştdə 145 il davam edən Osmanlı dövrü yaşandı. Budapeşt səfəri zamanı gördüyüm Türk əsərləri, bir Türk Macar dostluğunun göstəricisidir.
Gül Ata və Türbəsi
Gül Baba, yalnız Türklər deyil, Macarlar tərəfindən da çox sevilən, əlində taxta qılıncı, sarığında gülü yoxdur olmayan bir Osmanlı dərvişidir. Yeniçərilərin Hacı Bektaş-ı Vəlini Pir olaraq qəbul etmələri və bəktaşi Dervişlerine böyük hörmət göstərmələri səbəbiylə Gül Atanın ordu üzərində də təsiri böyük idi.
1526-cı ildə Gül Baba Qanuni Sultan Süleymanın dəvəti ilə Budin (Buddha) kampaniyasına qatıldı. Budin çəkildikdən sonra Gül Baba qayıtmayacaq və 10 il Budin’de yaşayacaqdır. 1541-ci il sentyabrın 1-də öldü. Evliya Çələbinin sözlərinə görə, Gül Babanın Sultan Süleymanı da daxil olmaqla 200.000 nəfər qəbristanlıq namazına qatılıb. Müasir səyyahlardan Çələbi Alper de Gül Baba təqibini davam etdirir.
Gül Baba keçmişdə və bu gün Macarlar tərəfindən sevilir. Gül Baba opera adına, şeirlər, teatr oyunlarının adına Macarıstan ədəbiyyatına girdi və film çəkildi.
Amasya’daki Merzifon’da doğan Cafer olan Rose Baba Kanuni Sultan Süleyman vaxtında Avropalı kampanyalarda iştirak edən önəmli Bektaşlı babadır. Gül Baba adının olmasının səbəbi, o, qoşulduğu vaxtda hər yerdə gül var idi. Aşağıda gördüyünüz Gül Baba Küçəsi mən sevdim. Gül Baba Türbəsi, Rozsakert rayonunda, şəhərin Buda tərəfi yaxınlığında, dar gül Baba küçəsinin sonunda, Margit körpüsünün yaxınlığında Türk küçəsində (Török utca) mərkəzdə yerləşir. Məscid Utca Prospektində də çıxa bilər. Gül Atanın ölümünü təsvir edən aşağıdakı cədvəl, Macarıstanın Türkiyə səfirliyində var.
