Qədim torpaqlara gəzinti

Insanların minlərlə il ərzində sağ qalması və sağ qalması iki əhəmiyyətli bacarıqda gizlənir. Bu bacarıqların faktiki olaraq hər hansı bir iqlim və ətraf mühit şəraitində yaşaması potensialına malik olduğunu göstərən “uyğunluq”; transformasiya potensialı “kimi qiymətləndirilmişdir. Bu, digər mühitin öz ehtiyacları istiqamətində fəaliyyət göstərmək qabiliyyətini göstərir. Bu iki əsas bacarıq sayəsində, insan nəslindən xilas olmuşdur və məlumatı, texnologiyanı və mədəniyyəti başqa bir dövrə gətirmişdir.

Kapadokya ziyarəti əsnasında, demək olar ki, bütün qaya yaşayış yerlərində, xüsusilə yeraltı şəhərlərdə olan gəzintinin marağını hələdə unuda bilmirəm. Bizə qalan duyğu heyranlıq idi. Necə bir fan ola bilməzdim. Yeraltı şəhərlərdə bu gün orta adamın səkkiz dəfə aşağıda getməsi çətin olacaq tunel, yaşayış otağı, zirzəmilər, ibadət yerləri və məzar yerləri, ailələr aylardır həyatlarını davam etdirə biləcək kommunal mətbəx və salonlar, insanlığın gizli tarixinə insanı heyrətə gətirirdi.

Derinkuyu və Kaymaklı

Derinkuyu və Kaymaklı yeraltı şəhərləri təxminən 10 km aralıda olan bölgənin ən məşhur iki yeraltı şəhəridır. Məlum olduğu kimi, 3000-ə qədər tarixi var. Havalandırmasından tutun yolların birləşməsinə qədər hər istiqamətiylə möhtəşəm bir inşaat mühəndisliyi məhsulu olan bu nəhəng yer altı şəhərlərinin 5000 illik atalarımızın müharibə, təbii fəlakət və yırtıcı heyvanlardan qorunmaq üçün inşa etdiklərini; hətta bu şəhərlərdə nə etdikləri texnologiya və mühəndislik mürəkkəbliyi barədə fikirləşirlər ki, onları inanılmaz durgun vəziyyətə gətirir. Bununla yanaşı, aylardır bu yerlərdə yaşadıqlarını düşünürlər.

Kapadokya bölgəsində demək olar ki, hər yerdə bizi təəccübləndirəcək bir təbiət-insan əlaqəsi görürük. Buna görə bura, bəlkə orada olduğumuz müddət içində havanın dumanlı olmasından da qaynaqlı “Puslu Qitələr Atlası” adını xatırladır mənə. Bu qalın ipəkdən, Erciyes vulkanından yayılan tüflerin zamanla külək, qar və yağışın aşındırması nəticəsində meydana gəlmiş qayaların insan əməyi ilə hazırlanıb bir evə, kiler-mahzene, ibadətxanaların  qaya məzara çevrildiyini görürdüm.  İnsanlıq tarixinə və hətta dağa qoyulan yerlərə şahidlik edirik. Xristianlığın ilk dövrlərindən Qərb Roma dövrünə qədər Xristianlıq dininin inkişafını Bölgədə olan saysız bazilika, chapel və kilsədə izini sürərkən buraya bizdən üz küsər il əvvəl gəlmiş və adını divarlara kazımış ziyarətçilərlə eyni sirrə şahid olmanın cadusuna qapılmadan da edə bilmirik.

Kapadokyanın sehrli bir sirli havza kimi təsvir etməmiz  yanlış olmaz. İstər Uçhisar’a, istər Ortahisar’a istəsəniz Ürgüp’e istəsəniz Mustafapaşa yolundan Soğanlı’ya doğru ya da tam tərsi Göreme’de Avanos’a doğru gedin, hara getsəniz sizi içinə çəkən, ruhunuzu qucaqlayıb sarmalayan bir atmosfer tutmanız mümkün olacaq. Çünki təbiət təbiətlə tarixi, tarixi ilə uyğundur; Bu cür bir coğrafiyada belə bir harmoniyada əhatə edirəm ki, dünyada nadirdir. Siz də qurudan ya da ebemkuşağı rəngindəki balonlarla havadan edəcəyiniz gəzintinizi aldığınız hər nəfəsdə bu bənzərsiz coğrafiyada olmanın həzzini yaşayacaq və bəlkə də mənim kimi insanlığa dair kəşf səfərinə qaldığınız yerdən davam edə bilmək adına Ürəyinizdən bir parçanı bu sehirli şəhərlər adasına buraxıb dönəcəksiniz.