Koronavirus dünya iqtisadiyyatını böhran həddinə gətirib. Virus artıq dünyaya on milyardlarla dollara başa gəlib və iqtisadçılar bunun yalnız başlanğıc olduğunu deyirlər.
BBC-nin yazdığına görə, Avropa və ABŞ karantininin bağlanmasından, maliyyə və əmtəə bazarlarının çökməsindən əvvəl mütəxəssislər dünyada sərvət artımının yavaşlamasını ehtiyatla proqnozlaşdırmışdılarsa, indi əksəriyyət dünyanın yoxsullaşacağı ilə həmfikirdir.
Koronavirus birjaları çökdürdü: investorlar artıq hər şeyin ötüb keçəcəyinə inanmırlar.
“Dünya maliyyə sisteminin və avrozonanın böhranlarından sonra hazırlanmış antiböhran vasitələri tamamilə fərqli xüsusiyyətli problemlərin öhdəsindən gəlmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bu dəfə hər şey fərqlidir” deyən iqtisadçılar açıq bir məktubda koronavirusun təkcə Avropa iqtisadiyyatına deyil, eyni zamanda birliyinə də təhlükə yaratdığını xəbərdar edib.
İlkin xərclər səhiyyə sahəsinə yönəldiləcək. Bu sahə harda ki, onsuz da böhran içindədir, olanlar üçün koronavirus xüsusən baha başa gələcək.
Bir qrup iqtisadçı hesab edir ki, Aİ ölkələri aylıq karantinin nəticələrini aradan qaldırmaq üçün il ərzində təxminən 350 milyard dollar xərcləməli olacaqlar.
Dövlət dəstəyi həm karantin səbəbindən qazancını itirmiş insanlar üçün, həm də işçi qüvvəsindən, təchizatçılardan və istehlakçılardan məhrum olmuş şirkətlər üçün lazımdır. Büdcə subsidiyaları, vergidən müvəqqəti azad etmə və nağd kompensasiya şəklində verilə bilər.
Biznes artıq həyəcan təbili çalır və kömək üçün ilk qışqırıqlardan aydın olur ki, bu yalnız qazanc itkisi deyil. Milyonlarla insan işini itirəcək, minlərlə şirkət iflasa uğrayacaq. Hökumətlər çətin bir seçimlə üzləşirlər: indi biznesə dəstək versin, yoxsa bir müddət sonra işsizlərə dayaq dursun – özü də vergi daxilolmalarının zəifləməsi səbəbindən xəzinədə getdikcə pulun daha da azaldığı şəraitdə.
Ön planda turizm və aviasiya dayanır. Ümumdünya Turizm və Səyahət Şurası pandemiyanın bu sənayeni 50 milyon iş yerindən məhrum edə biləcəyini və turizm xidməti bazarını dörd dəfə aşağı salacağı barədə xəbərdar edib.
Təkcə İspaniyada, fevral ayında otellərin dolma dərəcəsi keçən ilə nisbətən 20-30% azalıb. Otellərin fəaliyyəti tam dondurulana qədər Madrid otelləri hər dördüncü, Barselona isə hər beşinci qonağını itirmişdi.
Aviaşirkətlər əvvəlcə Asiyaya, sonra ABŞ-a və Avropayaya sərnişin axınını kəskin azaldı. Onlar epitetlərə fikir vermirlər, mülki aviasiya tarixindəki ən pis böhrandan danışırlar və hökumətlərdən milyardlarla kömək istəyirlər, baxmayaraq ki, əksər uçuş qadağaları hələ qüvvəyə minməmişdir.
Bütün xidmət sektoru təhlükə altındadır: restoranlardan və kinostudiyalardan universitetlərə və taksilərə qədər.
Böyük idman, translyasiya və bilet satışından milyardlarla gəlir itirib. Tələbatın və neft qiymətlərinin düşməsi üzündən hətta neftqaz şirkətləri də dotasiya növbəsinə düzülüblər.
ABŞ-da büdcə yardımı paketi yalnız Konqresin aşağı palatasından keçdi və həcmi sadəcə təxmini məlumdur: təqribən 10 milyard dollardan çox, ancaq prezident Donald Trampın dediyi 50 milyard dollardan az.
AB, təxminən 40 milyard avro ayıracağına söz verir. Ən çox təsirlənən İtaliya 25 milyard avroya qədər maliyyə ayırmağı düşünür. İsveçrə və Cənubi Koreya – hər biri 10 milyard dollar, Misir – 6 milyard dollar. Fransa, Avstraliya, Yeni Zelandiya və Yaponiya xəzinə hesabına iqtisadiyyatı dəstəkləmək üçün “mümkün olan hər şeyi” edəcəklərini vəd edirlər. Çin vergi güzəştləri və güzəştli kreditlər vasitəsilə istehsalın stimullaşdırılması üçün genişmiqyaslı proqrama başlayıb.
“Biz qlobal bir iqtisadiyyatda yaşayırıq, bir-birimizi böyütmək üçün qurulmuşuq. Ancaq qəfildən sağlamlığın qorunması sosial ayrılığı, bölünməyimizi və təcrid olmağımızı tələb etdi. Bu, iqtisadi böyüməni, firavanlığı və maliyyə sabitliyini şərtləndirən hər şeyə ziddir” aparıcı iqtisadçı Mohamed El. -Erian deyir.
Koronavirusun yaranmasından əvvəl iqtisadçılar dünya iqtisadiyyatının 2020-ci ildə təxminən üç faiz artacağını gözləyirdilər. İndi tənəzzül prösesini izləyirlər və yalnız onun müddəti ilə bağlı təxminlərində fərqlənirlər: artıq hər şey pandemiyanın necə inkişaf edəcəyinə bağlıdır.
İlin nəticələrinə görə, iqtisadiyyat böyüməsə, dünya iqtisadiyyatında təxminən 4 trilyon əskiklik yaranacaq. Bu, Avropanın ən böyük iqtisadiyyatı olan Almaniyanın ÜDM-dən çoxdur.
Davranış modelləri iqtisadiyyat üçün problemlər vəd edir: bu gün panika ilə insanlar tualet kağızı alırlar, sabah isə gələcəyə və qurumlara inamlarını itirirlər.
Dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı olan ABŞ iqtisadiyyatı hələ böyümə yolundadır, eyni zamanda Amerikada iqtisadçılar tədricən proqnozlara yenidən baxmağa başlayır.
Çikaqo Universitetinin mart ayında keçirdiyi sorğuda, onların avropalı həmkarlarına nisbətən daha az pessimist olduqları ortaya çıxdı: onların 62 faizi dünyada kütləvi tənəzzül ehtimalını görür, karantin səbəbiylə evlərində təcrid olunmuş avropalı iqtisadçıların isə 82% -i bu cür düşünür.
ABŞ, Çin və Aİ dünyanın iqtisadi fəaliyyətinin üçdə ikisini təşkil etdiyi üçün Avropadakı tənəzzül və Çindəki əhəmiyyətli bir yavaşlama, bütün dünya iqiqtisadiyyatını ləngitmək üçün kifayət edəcək. Buraya xammal ölkələrinə neftin və metalın qiymətinin düşməsi təhlükəsini əlavə etsəniz, ortaya məyusedici mənzərə çıxır.
