Gəzməli-görməli yerlər – Efes

1. Dövlət Agorası (Yukarı Agora)

Şəhərin dövlət agorası odeion qarşısında etiraz etdi. Dövlət agora ticarətin dövlət nəzarəti altında aparıldığı dini və rəsmi mərasimlərin olduğu sahədir. Agora ilə yanaşı, addım daş Efes ticarət fond səviyyəsinin bir funksiyası olan çarşıdır. Bazilika 165 metr uzunluğundadır və M.S. Romalılar tərəfindən milad 1-ci əsrdə inşa edilmişdir.

2. Ticarət Agorası

Marble Street başlanğıc nöqtəsi olan Agora, şəhərin ən əhəmiyyətli ticarət və mədəniyyət mərkəzi. Dükanlarla əhatə olunmuş 110 metrə yaxın olan Agora, Efesdə ticarət həyatı o zaman hərəkət etdiyini sübut edir.

E.ə. 3-cü əsrdə yaradılan ticarət agora imperatoru Agustus dövründə mövcud vəziyyətinə çatmışdır. İmperator Augustus və İmperator Neron, ticarət bazarına mühüm töhfələr verərək, vaxtında əlavə olaraq genişləndi və İmperator Karakalla dövründə bərpa etdi.

3. Efes Odeonları

Qədim Roma şəhərlərində böyük bir teatr var; Teatrda çox bənzər Odeon adlı kiçik görüşmə sahələri də var. Gördüyünüz kimi, bu yarım dairəvi sahələr ətrafdakı oturma qrupları ilə geriyə doğru genişlənir. Şəhərin nəcibliyi bir araya gəlir, bu şəhər şurasında, həm şəhər, həm də şəhər kritik qərarlar qəbul edir.

4. Kuretler küçəsi

Məşhur mərasimlərin keçirildiyi ən əhəmiyyətli küçələrdən biridir. Qurbanların buradan keçirildiyi, insanlar da bu prospektdə bayram mərasimlərini edərdilər. Sütunlar vasitəsilə Celsus Kitabxanasına qədər gedə bilərik. Küçə həqiqətən möhtəşəmdir. Mərmərlə örtülmüş küçə 8 metr genişlikdədir. Caddenin sağ və sol tərəfində bu lövhələrin arxasındakı sütunlar, porches və dükanlar var. Qədim zamanlarda hər sütunun qarşısında bir heykəl var idi. Bu gün yalnız qalıqları qalır.

5. Herkül qapısı

Cage lə’nətindən keçərkən, Herkül sükunətinin iki sütun arasında yerləşdiyi Herkül qapısını görürük. Bu, Efesin ən gözəl fotoşəkillərinin çəkiləcəyinə imkan verən qapıdır, Herkül Kapısı iki qapılı bir qapıdır.

6. Trajan Çeşməsi

Çağırdığımız zaman fəvvarələr Osmanlı və Səlcuq çeşmələrinə gəlir. Bizim fəvvarələr əmsalları ümumiyyətlə xeyriyyədir, yəni kömək deməkdir. Roma fəvvarələri, şəhərin digər abidə arxitekturasında gördüklərimiz kimi, tamamilə fasad üzərində tikilir. Yaradanın ilahi qüvvəsi simvolikdir. Trajan Fəvvarəsi Roma imperiyasının ən məşhur fəvvarələrindən biridir.

7. Hadrian Tapınağı qapısı

Hadrian Məbədinin uzun müddət Kuretler küçəsi üzərində olduğu düşünülmüşdür. Ancaq son tapıntılara görə Hadrianus məbədi, məscidin yaxınlığında M.S. 2-ci əsrdə inşa edilmişdir. Lakin, M.S. 5-ci əsrdə Hadrian Məbədinin məbədinə giriş bu gün görülən bu caddəyə köçürüldüyü bilinirdi. İmperator Hadrianusun xatirəsi belə yaşamağa çalışdı. Başqa sözlə, kiçik əsər şəklində Efesin monumental qapısı burada gətirilmiş arxeoloji fiksatlarda müəyyəndir.

8. Efes Yamaç Evlər

Yamaç evləri Efes, qədim şəhərə gələn hər bir ziyarətçinin görməli olduğu bir yerdir. Əvvəlcə mənə xatırladır ki, giriş haqqı 20 AZN təşkil edir. Səfər nöqtəsindən onu sonuna qədər buraxa bilərsiniz. Çünki son dərəcə böyükdür və bir çox detal var. Məsələn, Roma şəhərlərində bir kast sistemi var. Zəif insanlar, yoxsul insanlar. Onların altında qullar var. Onlar da əsgərlər, zadəganlar və hökmdarları, hakim ailə var. Sığınacaq istifadə edildiyi yer Yamac Evləri kimi istifadə olunur. Normal olaraq 80-ci illərdən sonra Yamac Evləri torpaq ilə dolu idi, lakin qazılmayan kimi, içərisindən qeyri-müəyyən qalıqlar kimi qaldılar.

9. Yamaç Evləri Soylu Dairəsi

Mənzildə geniş və dar vahidlərdən ibarətdir. Lakin divarlar son dərəcə gözəgörən divarlar, bəzəklər və fresklər ilə bəzədilib. Həmin gün üçün kətanlar, şirlər, göyərçinlər və bəzi mifoloji canlılar kimi çox məşhur olanlar var. Bu evlərdə də ən çox diqqət çəkən bir şey var. Döşəmə bütün mərtəbə mozaika ilə bəzədilmişdir. Zalı girişindəki aslanla bəzədilmiş böyük bir mozaika var. Biz də mifoloji canlıların irəlilədiyini görürük. Əlbəttə ki, burada bizi təəccübləndirən bu binalar insanların şəxsi evidir.

10. Arcadium (Liman) küçəsi

İmperator Arcadianus tərəfindən təmir və saxlanılan küçə 530 metr uzunluğunda və 11 metr enindədir. Tankın altında, tamamilə mərmərlə örtülmüş, kanalizasiya kanalları keçib. Bu kanallar eyni zamanda limana uzanır. Sütunlarla bəzədilmiş küçələr qədim dünyanın ən yaxşı saxlanılan və gözəl binalarından biridir. Anadolunun bir çox yerində antik şəhərlər, belə böyük və hamar küçələr tapılmadı. Küçənin sağ və solunda yerləşən mərmər sütunlar hələ də küçədə olanları salamlayır. O vaxt Arcadium Caddesi ətrafında yerləşən mağazalarda; uşaqlar üçün oyuncaqlar, ədviyyat, rəngli parçalar və tütün, eləcə də ağla gələn nədir satılır.

11. Celsus Kitabxanası

İskəndəriyyə Kitabxanasında 700 min əsər aşkar edildikdə, Celsus-un kütləvi kitabxanası 12 min nüsxə olmalıdır. Əslində abidə məzar kimi tikilir, lakin bu gün Efesdən ayrılan ən güclü bina olduğunu qeyd etmək maraqlıdır. Celsus Kitabxanası, Efes Antik Şehrində görülə biləcək ən eksklüziv əsərlərdən biridir. İşlərin məhv edilmiş hissəsi məsləhətləşmələr və bugünkü xarabalıqların ən təsirli binası kimi ayaqlara aparıldı. M.Ş. 106-cı ildə Efesin qubernatoru Celsi oğlu ayaq qaldırdı. Yalnız bir kitabxana deyil, eyni zamanda qədim türbə quruluşu. Yəni, Celsus, əsrlər boyu belə, kitabxananın arxasında atasının lahiyəsini qurduğunu öyrənirəm.

12. Efes Antik Kənt Teatrı

Efes antik şəhər teatrı, günümüzə qədər yaşadıqları ən gözəl əsərlərdən biridir. Dünyanın ən böyük açıq hava teatrıdır. Bütün Efes antik qədim Efes teatrından görünür və bu görünüş o dövrdə yaşayan Efes şəhərinə insan gətirir.