Köhnə İstanbulu hiss etmək üçün bu adaya getməlisən…

REŞAT NURİ GÜNTEKİNİN EVİNİN OLDUĞU ADA…

“Sizin yaşınız azdır, bilməzsiniz… Bu şəhər necə çirkinliklərə şahid olub, necə iyrənçlikləri ört-basdır edib. İstanbul – İstanbul olmaq, bu günə gələ bilmək üçün çox şeyləri özündə basdırıb. Bizim dədələrimiz həmişə vuruşub, bir çox savaşlardan keçmişik. Bunun yaxşı üsul olmadığını bilirik. Dava-dalaş istəmirik. Ancaq bəzən insanlarımıza başqa şans buraxmırlar”, – Kabataş vağzalından adalara doğru gedirik. Gəmidəki 93 yaşlı, eks dövlət məmuru İstanbulun keçmiş vaxtlarından danışır.

Gəmi Heybəli adasında dayanır. Sərnişinlərdən birinin halı pisləşib. Hamının qadına görə narahat olduğunu görən yaşlı adam əlavə edir: “Görürsünüz də pulsuzluqdan, dərmansızlıqdan asma xəstəsi nə hala düşüb”.

Böyük Adaya İstanbulun Kabataş bölgəsindəki gəmilər (vapur) gedir. Həmin axşam yaman basabas idi. Adətən həftə sonları bütün istanbullular adaya istirahətə gedir. Basabası bununla əlaqələndirir yerlilər. 5-ci gündü.  Üzü İstanbul adalarına, Böyük Adaya doğru gedirik. Əslində bir saatlıq yoldu… Ancaq halı pisləşən sərnişinə görə yarım saat gözləməli olduq. Kapitan gəmidə olan hər bir sərnişinə görə cavabdeh olduğunu, təcili yardım gəmisi gələnə qədər gözləyəcəyini bildirdi. Sonda da “hər birinizə anlayışınıza görə təşəkkür edirəm”, – anonsu keçdi ?

Nəhayət, 1,5 saatlıq yoldan sonra Böyük Adanın işıqları görünür. Buranın köhnə adı Prinkipodu. Yunanca “böyük” deməkdir. Trotskinin bir müddət sürgün həyatı yaşadığı, Reşat Nuri Güntekinin evinin olduğu bu ada İstanbul adalarının ən böyüyü, ən gözəlidir.

Burada avtomobilə rast gəlməzsən. Həm sakinləri, həm də gələn qonaqlar nəqliyyat vasitəsi kimi ya velosipeddən, ya da at arabalarından istifadə edir. Velosipedlə 1 saata adada böyük tur edə bilərsən. İsa təpəsində Xristos kilisəsi və Rum yetimxanası var. Ən yüksək təpədə isə Aya Yorgi Kilsəsi və Aya Yorgi Manastrı yerləşir. Bura qalxanların sayı azdır. Çünki yüksəklik və yolun uzunluğu insanı yorur. Saat 4-də Monastr bağlanır. Bu vaxtdan sonra ora demək olar ki, heç kim getmir. Əvvəl türk bayrağı, sonra kilsə zəngi, daha sonra da kilsənin binası görünür. Az qalıb çatmağa. Təpənin başından açılan mənzərə bir başqadır. Elə buna görə dəyərdi bura qalxmağa. Yuxarıdakıların əksəriyyəti gənclərdir. Məlum, yüksəkliyə çıxmaq xeyli əziyyətlidir ?

Məhşur türk yazarı Rəşat Nuri Güntekinin evi isə adanın ən gözəl yerindədir. Böyük tur yolunun düz üstündə. İki mərtəbəli, ağ, qapı-pəncərəli qırmızı ev…

Yerli camaat maraqlanan insanlara ada haqqında danışmağı xoşlayır. Trotskinin Böyük Adada yaşadığını da onlar dedi. Leon Trotski Lenin tərəfindən qovulanda Türkiyəyə gəlib. O, bir müddət Böyük Adada yaşayıb. Yaşadığı ev bu gün normal vəziyyətdə deyil. Ancaq o vaxt yaxşı olub deyirlər. Dözməyib “kaş məni də belə yerə sürgünə göndərərdilər”, – dedim. Hekayəni danışan balıqçı susdu, sonra bərkdən qəhqəhə çəkib güldü: “Canım, hepimiz sürgün deyilmiyiz sanki?”, – dedi ?

Adada gözəl otellər, pansionatlar da var. Sayları çox deyil. Ancaq otellərin qiyməti biraz bahadır. Biz pansionatda qaldıq, “Masal Pansionu”nda. “Masal gibi yani” ?

Yemək-içmək isə bizdən qat-qat ucuzdur. Xüsusən də balıq yeməkləri ? Ada sahillərində gəzərkən qoxusunu duymamaq mümkün deyil.