Ən qeyri-adi ştat
Yuta ştatı ABŞ-ın coğrafi zənginliyi ilə seçilən ən qeyri-adi ştatıdır. Ştatın xeyli hissəsi dağlardan ibarətdir. Kolorado, San-Xuan və Qrin-River çayları Yuta torpaqlarından axıb gedir. Adına görə ştat “yuta” (“dağ uşaqları”) adlanan hindi qəbiləsinə borcludur.
Avropadan ilk kolonistlər gələnə qədər müasir Yutanın ərazisində yuta, puebo, navaxo hindiləri yaşayıblar. İspanlar bura gələn ilk avropalılardır. Sonra bu torpaqlar Meksikaya məxsus olub. Meksika həmin torpaqları 1846-1848-ci illər Amerika-Meksika müharibəsi zamanı itirib. 1896-cı ildə Yutaya rəsmən ABŞ-ın ştatı statusu verilib.
Yuta ştatı ərazisində daimi məskunlaşan ilk avropalılardan biri də mormon təriqətindən olan kolonistlərdir. Liderləri Cozef Smitin başçılığı ilə mormonlar Böyük Duz Gölünün yaxınlığında qəsəbə salıblar. Sonralar ştatın paytaxtı və ən iri şəhəri Solt-Leyk-Siti məhz burada yaranıb və burada keçirilən Olimpiada sayəsində bütün dünyada məşhur olub.
Yuta əsasən beş milli parkda – Arki, Zayon, Brays-Kanyon, Kanyonlends, Kapitol-Rif milli parklarında cəmləşən qəribə təbiət guşələri ilə məşhurdur. Mormon kilsəsi, Abidələr adisi, Böyük Duzlu Göl, dağ-xizək kurortları Yutanın ən görməli yerlərindəndir.
Brays Kanyon ağlı başdan aparan çox fantastik bir yerdir. “Hoodoos” qrupları – qədim qayaların barmaqvari qalıqları onun başlıca fərqləndirici xüsusiyyətidir. Adamın inanmağı gəlmir ki, narıncı, çəhrayı və ağ rənglərə boyanan bu qayalar təbii mənşəlidir. Bu ərazidə yaşayan qədim hindilər inanırmışlar ki, hoodooslar qüdrətli koyot tərəfindən günahlarına görə daşa döndərilən insanlardır. Burada qışda termperatur sıfırdan bir qədər aşağıdır, çoxlu qar olur. Bu da çəhrayı hoodooslar fonunda çəkilən fotoşəkillərə xüsusi yaraşıq verir. Məşhur “Tor gürzü” qayası da burada yerləşir.
Yuta
Yutanın cənub-şərqində, Arizona ştatı ilə sərhəd boyu unikal geoloji törəmə – Abidələr vadisi yerləşir. Vadi Kolorado yaylasının tərkib hissəsi olan yüksək düzənlik sahədir. Düzənliyin yumşaq çöküntü süxurlarından formalaşan üst təbəqəsi tamamilə dağılıb, lakin hamar və boş səthdə qırmızı qumdaşından ibarət olan səf-səf qayalar ucalır. Qayaların çoxunun maraqlı adları var: Şərqi Əlcək, Qərbi Əlcək, Üç Bacı və başqaları. Vadinin ərazisində navaxo qəbiləsinə məxsus park var. Vadi ABŞ-ın ən çox tanınan turizm obyektlərindən biridir: “Kovboy” mövzusunda kinofilmlərin, habelə klip və reklam çarxlarının çoxu bu ərazidə çəkilib.
Xəritədə bərabər düzbucaqlıya bənzəyən Yutanın çoğrafi xüsusiyyətlərini nəzərə alsaq, onun faydalı qazıntılarla zəngin olması təəccüblü deyil. Buna görə də dağ-mədən sənayesi ştatın iqtisadiyyatının başlıca sahəsidir. Burada mis, qurğuşun, gümüş, sink, dəmir filizi, neft, kömür və uran yataqları işlənilir. Yutata faydalı qazıntılarla bərabər, başqa təbii sərvətlərdən də iqtisadi məqsədlərlə istifadə olunur.