Bu dəfəki yazıda ingilislərlə necə görüşmək, nədən danışmaq, necə sağollaşmaq və “qeybət” mədəniyyətindən yazacağam.
İngilis mədəniyyəti ümumilikdə az toxunuş olan (low touch) mədəniyyətdir. Bizdə məsələn kişilər də görüşəndə bir biri ilə əl sıxır, qohumlar, dostlar isə öpüşüb görüşürlər. Qadınlar isə əksər vaxtlarda hər iki yanaqdan da öpürlər. Bu tək bizdə deyil təbii ki, əksər Avropa ölkələrində də belədir. Əsas da Fransa və İtaliyada. İngiltərədə isə yox.
İngiltərədə kimsə sizinlə salamlaşarkən sadəcə “how do you do?” deyə bilər və ya bir az yaxınsınızsa “you all right?”. Hər iki suala cavab verməyə tələsməyin çünki bu iki sualın da cavabı yoxdur, daha doğrusu cavab sualın özünü olduğu kimi geri qaytarmaqdır.
Yalnız çox yaxın insanlar öz aralarında “How are you?” işlədirlər, həmin halda “I’m fine, thank you” və ya daha ingilis tərzində “Not too bad, thanks” cavabını verə bilərsiniz.
İngilislər ancaq rəsmi görüşlər zamanı əl sıxıb görüşürlər. Ya da birinci dəfə kiminləsə görüşəndə əgər kimsə özünü rəsmi təqdim etmək istəyirsə. Qadınlar arasında öpüşərək görüşmək ənənəsi isə əsasən yüksək təbəqə arasındadır.
İngilislər heç vaxt ilk görüşdə sizə adlarını deyib özlərini təqdim eləmirlər. Eləyənlərə də qəribə baxırlar. Əsasən Amerikalılar özlərini belə təqdim eləyirlər deyə gəlin məsələyə bir Amerikalı qadının gözündən baxaq: “You say your name and they sort of wrinkle their noses, like you’ve told them something a bit too personal and embrassing. What the hell is so private about a person’s name for god’s sake?”
Əksər vaxtlarda elə ola bilər ki, bir ingilislə 5-6 saat bir ortamda olarsınız, danışıb gülərsiniz filan, amma o, ancaq görüşün sonunda sağollaşarkən “Oh, by the way my name is filankes” deyər.
İngilislərdə ad, peşə, iş yeri, yaşayış yeri, ailə vəziyyəti və s. detallar şəxsidir. Kimdənsə hansı işi gördüyünü birbaşa soruşmaq tərbiyəsizlikdir. Nə qədər qazandığını soruşmaq isə yolverilməzdir. Ümumiyyətlə ingilislər şəxsi həyat haqqında yad adamlarla danışmağı xoşlamırlar. Amma illah da ki, kiməsə şəxsi suallar vermək istəyirsinizsə bunun öz qaydaları var.
Dediyim kimi, ingilislər heç nəyi qısa konkret demirlər, dolanbacdan dolandırırlar söhbəti. Məsələn, kiminsə harada işlədiyini bilmək istəyirsinizsə ondan soruşa bilmərsiniz ki, nə işə baxırsan. Niyə? Çünki mədəniyyətsizlikdir. Başqa yollar axtarmaq lazımdır. İngilislər arasında belə bir qayda, yazılmamış oyun var. Adı Guessing name-dir. Oyunun şərtləri belədir: siz hansısa sualın cavabını tapmaq üçün tamam başqa sual verirsiniz, guya ki, hansı sualın cavabını istədiyinizi bildirmirsiniz (Məsələn, qarşıdakının nə iş görməyi). Qarşı tərəf də sizin hansı sualın cavabını axtardığınızı bilir, amma birbaşa demir, ipucları atır sizə. Məsələn, tamam dəxlisiz bir sual verirsiniz ki, “Traffic is a nightmare these days, do you drive to work?”, qarşı tərəf də artıq söhbəti tutur və sizə ipucu verir “Yes, but I work at the hospital, so at least I don’t have to get into the town centre” və s. bu tip cavablar.
Adamın harada işlədiyini biləndən sonra peşə axtarmaq fəsli gəlir. Adam xəstəxanada təmizlikçi də işləyə bilər, tibb bacısı və qardaşı da, həkim də. İngilis mədəniyyətində belə qəbul olunub ki, siz ən yüksək mövqedə olanı deyirsiniz. Məsələn: “Oh, you are a doctor then?” Öz peşəsini demək isə artıq qarşı tərəfə qalır. Bu üsulla insanların harada yaşadığını, nə iş gördüyünü, evli olub olmadıqlarını həmin suallardan verərək öyrənə bilərsiniz.
İkinci bir üsul isə Reciprocal Disclosure Strategy adlanır. Bu oyunun şərtləri dahə sadədir. Siz özünü haqqında bir “sirr” deyirsiniz söz arasına salıb, qarşı tərəf də eyni çəkidə olan bir “sirr”lə cavab verir, siz stavkanı artırdıqca o da artırır. Amma diqqətli olmalısız, birdən birə çox şəxsi bir şey demək də tərbiyəsizlik sayıla bilər.
“Qeybət mədəniyyəti” İngilislər qeybət eləməyi çox sevən millətdirlər. Son araşdırmalar göstərir ki, ingilislərin söhbətlərinin 3də 2si “kim harada kiminlə nə edir” tipli söhbətlərdən, yəni qeybətdən ibarətdir. Bizdə qeybət ancaq kiminsə həyatı haqqında mənfi müzakirələr sayılır, İngiltərədə isə qeybətlərin təxminən cəmi 5%-i mənfi söhbətlər üzərində qurulub. Qeybət dostlar, tanışlar haqqında da ola bilər, siyasətçilər və şoumenlər haqqında da. Ən populyar qeybət mövzusu isə kraliyyət ailəsinin həyatıdır. İlahi, bircə dəfə görsəni kaşki, ailədən kimin nə geyindiyindən tutmuş kiminlə görüşdüyünə qədər hər şey çox önəmlidir bu millət üçün.
Bu qədər qeybət eləyən millətdə qeybətə normal baxıldığını düşünürsünüz? Təbii ki, yox. Başqalarının şəxsi həyatını müzakirə eləmək və burnunu soxmaq hələ də tərbiyəsizlik sayılır. Hətta ingilis dilində belə adamları ifadə eləmək üçün yaxşı bir söz də var – Nosy Parker. Məşhur yazar George Orwell bu ad haqqında belə yazır: “The most hatefull of all names in an english ear is Nosy Parker”
Sağollaşmaq fəsli isə tamam ayrı bir aləmdir. İngilislərlə sağollaşmaq ən az yarım saat çəkir. “Nice to meet you”lar, “Well, goodbye then”lər, “See you then”lər, “Take care”lər havada uçuşur amma heç cür sağollaşmaq qurtarmaq bilmir ki, bilmir. Tam sağollaşıb qurtarana yaxın qonaqlardan kimsə “You must come round to us next” tərzi bir cümlə ortaya atacaq və bütün bu söhbət bir kruq yenə gedəcək. Odur ki, səbrli olun
